Afgelopen week werd ik gewezen op een genootschap genaamd Amstelodamum. Zij brengen al meer dan 120 jaar jaarboeken uit met interessante historische onderzoeken. Hun archief is online beschikbaar en dus ging ik daar eens in neuzen. Op de naam ‘Kemper’ kwam ik een interessant artikel tegen in hun 69ste Jaargang uit 1982, waar ene Dirk Kemper uit Nieuwer Amstel in 1777 een interessante locatie huurde voor zijn herberg.
Wester Amstel
Frederik Kaal & Jean de Neufville
In 1959 kon ik dankzij de aantekeningen van Mr . J . W . Groesbeek de geschiedenis van de hofstede Westeramstel in het kort in ons maandblad geven. De eigenaar van de nog steeds bestaande buitenplaats stelde thans de papieren tot mijn beschikking. Ze geven meer details, maar in grote lijnen toch hetzelfde als ik toen schreef. Ik bleek echter een fout te hebben gemaakt en wel de veronderstelling, dat Frederik Kaal -de grote verdelger van de oude buitenplaatsen- verloor op zijn verkoop in 1776 van Westeramstel aan Jean de Neufville. Er school daar een addertje in het gras van Westeramstel. Zijn verwerving op 2 augustus 1776 en zijn overdracht op 16 december 1776 voor resp ƒ7750 en ƒ6000 maakten stellig onderdeel uit van een veel gecompliceerder transactie!
Jean de Neufville was op 15 november 1762 eigenaar geworden van 8 morgen land achter Westeramstel door aankoop van de toenmalige eigenaar van de buitenplaats. Dat was geen toevallige aankoop, Jean de Neufville was namelijk sinds de dood van zijn vader in 1755 in het bezit van het even ten zuiden gelegen Zonnesteyn. Dat zou hij in 1777 aan Frederik Kaal verkopen, die dit huis wel direct sloopte. Blijkbaar had Jean de Neufville meer idee in het huis Westeramstel, dat door zijn aankoop van de sloop werd gered. Hij verhuurde dit op 7 juli 1777 aan Dirk Kemper te Nieuwer Amstel om er herberg te gaan houden, voor ƒ300 per jaar voor een periode van 10 jaar. Kemper mocht niets vertimmeren zonder toestemming van de verhuurder. Hij verplichtte zich ‘beeldwerk, vaasen en pietestallen, die van de hofsteede Zonnesteyn onverkocht waren overgebleeven’ op een geschikte plaats te bewaren totdat deze ten genoege van de verhuurder verkocht zouden zijn. Ook zou hij twee rijtuigen onderbrengen tot 1 november 1778 toe. Voor dat alles zou hij niets ontvangen. Hij zou verder de gebouwen onderhouden. Hij mocht meer dan de huur betalen, waarvan dan 4 % op die huur zou worden gekort. Wanneer die som opgelopen was tot ƒ7500 beloofde de verhuurder hem de hotstede over te dragen. Het ging noch de Neufville, noch Kemper erg goed. Kemper had in 1785 niets afgelost, in tegendeel zelfs nog huurschuld en Jean de Neufville wilde toen naar Amerika vertrekken en gaf in verband daarmee op 24 mei voor notaris Nahuys een procuratie aan Jean Rolland, die zijn twee buitenplaatsen Oud Bussum en Westeramstel moest verkopen, de laatste eerst na de nodige schikkingen met de huurder te hebben gemaakt. Dat gebeurde op 9 oktober 1786 voor notaris J. C. Wagner. De verhuurder zag af van alle achterstallige huur, de huurder daarentegen van zijn rechten voortvloeiende uit het contract van 1777 en hij verplichtte zich bovendien om Westeramstel op 1 november 1785 te hebben verlaten. Op 18 december 1786 droeg Jean Rolland Westeramstel over aan Beinardus de Bie.
….
(bron: https://www.amstelodamum.nl/archieven/?mivast=2601&mizig=247&miadt=2601&miaet=14&micode=GA-1982&minr=815646&miview=ldt Amstelodamum 69ste Jaargang 1982)
In het Stadsarchief van Amsterdam kom ik in het Oud Notarieel Archief van notaris J.C. Wagner inderdaad een akte tegen die het verhaal helemaal uit de doeken doet.
Bron: Stadsarchief Amsterdam Toegangsnummer 5075 Inventaris van het Archief van de Notarissen ter Standplaats Amsterdam inventarisnummer 17448
De naam Dirk Kemper viel op, aangezien één van mijn voorouders rond die tijd ook Dirk Kemper heette en in Nieuwer Amstel woonde. Helaas blijkt mij voorouder in 1763 al te zijn overlededen, maar hij heeft een zoon die ook Dirk Kemper genaamd was en in 1753 was geboren. Een broer van mijn voorvader Hendrik Kemper (1751).
Gezien de locatie, het jaartal en het feit dat er in Nieuwer Amstel in die tijd geen andere Dirk Kempers voorkomen, is het zeer aannemelijk dat het gaat om deze Dirk Kemper uit 1753. Hij zou ten tijde van de huurovereenkomst in 1777 dus 24 jaar moeten zijn geweest en was net getrouwd met zijn vrouw Alida Engelberts.
Update 13-02-2023: Aanvankelijk dacht ik dat dit toegeschreven kon worden aan de Dirk Kemper die aansluiting vond op mijn stamboom. Een andere nazaat van de Kemper familie (Fred Kemper) had onderzoek gedaan hiernaar en kwam met bewijs dat het hier om een andere Dirk Kemper gaat die in der tijd in Ouder Amstel woonde.
Onderzoek Fred Kemper (d.d. 13-02-2023)
Voor zover ik kan nagaan zijn de eerste generaties Kemper uit onze stamboom kleine boeren of zelfs alleen knecht van een boer. Dat maakt het onwaarschijnlijk dat er één is die een herberg kan/wil runnen.
Op mijn zoektocht naar huwelijken en dopen kwam ik een andere Dirk Kemper tegen. Deze gaat in ondertrouw voor het gerecht van Nieuwer Amstel op 30-4-1769. Ondertrouw Amsterdam op 21-4-1769 en trouwt op het stadhuis begin April.Ondertrouw Amsterdam, helaas zonder zijn handtekening
Ik vind ook de doop van 5 kinderen in de RK kerk van Ouder AmstelAnna Elisabeth op 19-2-1770
Jan op 15-1-1775
Gerrit op 29-08-1777
Henricus Antonius op 08-01-1781
Maria Theodora op 14-8-1782
Bij de eerste twee en de vierde wordt genoemd waar ze wonen. Respectievelijk Sonnesteyn en Wester Amstel. Probleem opgelost.
Maar . . . Waar ligt Sonnesteyn?
Ik heb geprobeerd dit pand te vinden. Op een vroege kaart van Nieuwer Amstel (Wikipedia) staat alleen Wester Amstel:
Op de kaart van Topotijdreis (1815, maar waarschijnlijk ouder) vind ik dan weer Sonnesteyn, maar daar staat Wester Amstel niet op:
Als ik de kaarten vergelijk, zou Sonnestein dan net iets zuidelijker liggen dan Wester Amstel. Het moeten bijna buren zijn. Maar hoe nauwkeurig zijn deze kaarten? Verder zoeken levert het register op van een historisch tijdschrift over Amstelland: “Speuren en ontdekken”. In de index onder “buitenplaatsen” vind ik:
Dus zijn Sonnestein en Wester Amstel identiek.
Deze Dirk woonde dus al op Wester Amstel voordat hij het huurde als herberg. Onduidelijk is welke functie hij “in” het huis had.
Hofstede Wester-Amstel
Wat is er nu zo bijzonder aan deze locatie?
In 1662 koopt Nicolaas Pancras twee, dicht naast elkaar liggende boerderijen. De boerderijen worden gesloopt en er wordt een nieuw huis neergezet, hij doopt het bezit Wester-Amstel. Hij bouwde de buitenplaats om de drukte en de stank van de stad te ontvluchten. Pancras was meer dan eens burgemeester van Amsterdam en heemraad van Amstelland en hij was lid van de Amsterdamse Kamer van de VOC. Hij behoorde later tot de belangrijke ´Heren Zeventien´. Pancras overlijdt in 1678 en Petronella de Waert verkoopt in 1686 Wester-Amstel aan Jan Marcus die het tot 1714 in bezit had.
Jan Marcus verkocht Wester-Amstel na 28 jaar aan Andries Leenders. Leenders bleef ruimt 20 jaar de eigenaar. Andries Leenderts liet de buitenplaats na aan zijn enige dochter Anna Levina, gehuwd met Jacob du Faij. Hun dochter, vrouwe Maria du Faij en haar man, Gillis van der Voort, verkochten het op 5 oktober 1739 aan Hendrik Collonius. Als Collonius de hofstede in 1750 weer van de hand doet aan Adriaan Cromhout benoemt hij het als ‘een hofstede met deselfs heerehuijsing, speelhuijs, koetshuijs, stalling, tuinmanswoning’ etc. met 18 morgen land en genaamd ‘Wester-Amstel’. De duidelijke neergang van Amsterdam als handelsstad waren desastreus voor de buitenplaatsen aan de Amstel. De een na de ander werd gesloopt. Het aantal buitens aan de Amstel waren gestegen tot zo’n vijftig. Hiervan zijn er vandaag nog drie over, waarvan Wester-Amstel de oudste is. In 1776 kocht Frederik Kaal het buiten en hij verkocht Wester-Amstel aan Jean de Neufville. Frederik Kaal had al een reeks buitenplaatsen gekocht en gesloopt. Hij verkocht dan de mooie schouwen, deuren en andere bouwelementen en hij verrijkte de Nederlandse taal met het begrip ´Kaalslag´.
Ets van Abraham Rademaker uit ‘Hollands Arcadia of de vermaarde Rivier den Amstel’, 1730
Jean de Neufville verhuurde de hofstede als herberg. Met de Neufville ging het niet goed, de herberg bracht nauwelijks iets op en de herbergier kreeg een huurschuld. De Neufville had handelsrelaties met Amerika, dat in zijn vrijheidsoorlog met Engeland verwikkeld was. De Amerikanen wilde met de Nederlandse steden graag een verbond sluiten van handel, vrede en vriendschap. Amsterdam maakte een conceptverdrag voor wanneer Amerika vrij van Engeland zou zijn. Jean de Neufville was dit traktaat overeengekomen met de Amerikaanse gezant, Lee. Dit geschrift viel op de terugweg in handen van een Engels oorlogsschip en werd de aanleiding voor de 4de Engelse oorlog. De Neufville werd hoogverraad verweten en hij vluchtte in 1785 naar Amerika waar hij in 1796 berooid stierf. Zijn zaakwaarnemers verkochten de hofstede halsoverkop in 1786 aan Bernardus de Bie en al 6 jaar later verkochten diens erfgenamen Wester-Amstel aan Antonius Quirinus van Persijn.
Over Jean de Neufville valt veel te vertellen. In het stadsarchief van Amsterdam vind ik veel notariele aktes die hem in verband brengen met veel plantages in Suriname en ook de slavernij. Hij is een belangrijke schakel geweest in de Amerikaanse onafhankelijksheidsoorlog waar hij contacten had met George Washington (1e President van de Verenigde Staten) en John Adams (Vicepresident onder George Washington en 2e President van de Verenigde Staten). Meer informatie over hem is hier te vinden.
In de periode tussen de 17e en de 19e eeuw wisselde Wester-Amstel vele malen van bezit. In het jaar 1900 werd het gekocht door Jaques Lissone. Zijn kleinzoon, Ludvig Emil Movig bracht Wester-Amstel in 1973 onder in de stichting J.Ph.J.F.Lissone. Het bestuur van deze stichting ligt in handen van zijn nazaten.
Bronnen:
https://www.amstelveenweb.com/fotodisp&fotodisp=506
https://wester-amstel.nl/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Wester-Amstel
